Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας

H Σβετλάνα Αλεξίεβιτς φωτίζει το στοιχείο της συµµετοχής της Σοβιετικής γυναίκας (Ρωσίδας, Ουκρανής, Λευκορωσίδας, Σιβηριανής κτλ.) στον Β΄ Παγκόσµιο πόλεµο. Πάνω από 500.000 γυναίκες –στην πλειονότητά τους νεαρά κορίτσια, σχεδόν έφηβες– πήραν ενεργό µέρος στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεµο και στις πρώτες γραµµές του µετώπου, όχι µόνον ως νοσοκόµες και τραυµατιοφορείς, αλλά και σε αποκλειστικά έως τότε ανδρικές ειδικότητες: πολυβολήτριες, ελεύθεροι σκοπευτές, αεροπόροι, χειρίστριες βαρέων αντιαεροπορικών και πυροβόλων, απλές τυφεκιοφόροι, ασυρµατίστριες ή αντάρτισσες στα µετόπισθεν του εχθρού. Κάποιες από τις γυναίκες αυτές, που επέζησαν κι έφτασαν ως τις µέρες µας, και που η συγγραφέας αναζήτησε σε πόλεις, κωµοπόλεις και αποµακρυσµένα χωριά, αφηγήθηκαν τον δικό τους πόλεµο – και το έκαναν µε τρόπο συγκλονιστικό.

Το βιβλίο αυτό, που ήταν το πρώτο από µια σειρά «βιβλίων των φωνών» που έγραψε η συγγραφέας-δηµοσιογράφος, κυκλοφόρησε σε µια πρώτη εκδοχή το 1985 στη Ρωσία σε 2 εκατοµµύρια αντίτυπα (είχαν προηγηθεί και αποσπασµατικέςδηµοσιεύσεις σε περιοδικά) και µεταφράστηκε σε 35 γλώσσες. Αρκετές από τις ιστορίες του έγιναν η βάση για κινηµατογραφικά και τηλεοπτικά σενάρια. Η αναθεωρηµένη έκδοση του 2002 περιλαµβάνει κοµµάτια που είχαν αφαιρεθεί από τη λογοκρισία, καθώς και υλικό που η ίδια η συγγραφέας δεν είχε τολµήσει εκείνη την εποχή να χρησιµοποιήσει.

«Βλέπω τον κόσµο µε φωνές, µε χρώµατα. Από βιβλίο σε βιβλίο αλλάζω εγώ, αλλάζουν τα θέµατα, όµως το αφηγηµατικό νήµα παραµένει. Είναι το αφηγηµατικό νήµα των ανθρώπων που συνάντησα… Με αυτές τις χιλιάδες φωνές µπορώ να δηµιουργήσω, δεν τολµώ να πω την πραγµατικότητα, η πραγµατικότητα παραµένει ανείπωτη, αλλά µια εικόνα του καιρού µου, της χώρας µου… κι όλο αυτό αποτελεί µια µικρή εγκυκλοπαίδεια, την εγκυκλοπαίδεια της γενιάς µου, των ανθρώπων που συνάντησα. Πώς ζούσαν; Σε τι πίστευαν; Πώς πέθαναν και πώς σκότωσαν; Πόσο πολύ κυνήγησαν την ευτυχία;» Σβετλάνα Αλεξίεβιτς