Διηγήματα και μονόπρακτα. Μια επιλογή

Eκατό χρόνια έχουν περάσει από το θάνατο του Αντόν Τσέχοφ σε μια λουτρόπολη του Μέλανα Δρυμού. Ο Ρώσος συγγραφέας ήταν πενήντα τεσσάρων ετών• πίσω του άφησε θεατρικά έργα (το «Θείο Βάνια», τις «Τρεις αδελφές», το «Βυσσινόκηπο», το «Γλάρο»), νουβέλες, μονόπρακτα (όπως την «Πρόταση γάμου» και τις «Βλαβερές συνέπειες του καπνού»), καθώς και πλήθος διηγήματα που δημοσιεύτηκαν στη διάρκεια της ζωής του (μερικά απ’ αυτά στο σατιρικό έντυπο «Τζιτζίκι») ή που έμειναν στα συρτάρια του. Ο Τσέχοφ, όπως οι μεγαλύτεροι συγγραφείς του κόσμου, ασχολήθηκε με όλα τα είδη της πεζογραφίας και συνέδεσε το όνομά του με μισόν αιώνα ανθρώπινης ιστορίας: με την προεπαναστατική κατάσταση των πραγμάτων στη Ρωσία, με το θέατρο Στανισλάφσκι, που μόλις γεννιόταν• πολυγραφότατος και σε πείσμα της παλιάς γενιάς, που έβρισκε τα έργα του «χωρίς δράση», ο Τσέχοφ κατόρθωσε να ταυτιστεί με τη ρωσική «ψυχή» και να γίνει ο μάγος της. Το έργο του, αν και δεν του λείπει το χιούμορ, φέρνει τη σκιά του θανάτου, της αποσύνθεσης, της απελπισίας• οι ήρωές του παραμένουν ανήμποροι και νοσταλγικοί. Ο ίδιος έζησε τη φτώχεια και τον πατρικό αυταρχισμό –γεννήθηκε στο Ταγκαρόνγκ, ανάμεσα σε Έλληνες γείτονες– κι έπειτα τη φτώχεια των άλλων: σπούδασε ιατρική και την άσκησε χωρίς φιλοδοξία και χωρίς ανταμοιβές• σύντομα την εγκατέλειψε για τη λογοτεχνία. Εργαζόταν πάντα πολύ: πίστευε πως η ομορφιά της ζωής πηγάζει από την εργασία• η εργασία, οι κακουχίες και οι στερήσεις συνέβαλαν στο να προσβληθεί από φυματίωση. Αν και καθιερωμένοι συγγραφείς, όπως ο Τολστόι, του επιτέθηκαν, ο Τσέχοφ δεν άργησε να βρει τη θέση του στα ρωσικά γράμματα: η γαλήνια απελπισία του, η ακρίβεια της γλώσσας και των συναισθημάτων, ο βήχας που μοιάζει να ακούγεται πίσω από κάθε αστραφτερό διάλογο, η πολιτική του ανεξαρτησία συναρμολογούν το πορτρέτο ενός κλασικού. Όπως γράφει ο Ιβάν Μπουνίν στη βιογραφία του (1908), «ο Τσέχοφ ήταν ένας εξορκιστής… ο αληθινός του ήρωας είναι η απόγνωση…», μια απόγνωση που περιγράφεται χωρίς βαρυσήμαντες λέξεις, χωρίς αφρώδη συναισθήματα και βίαιες αντιδράσεις, αλλά με την ειρωνεία και τη διαύγεια ενός αδυσώπητου αλλά φιλάνθρωπου παρατηρητή.

Στον τόμο περιέχονται τα διηγήματα «Η ψυχούλα», «Το στοίχημα», «Το βιολί του Ρότσιλντ», «Χαμελαίων», «Γυναίκα χωρίς προκαταλήψεις», «Οι εχθροί», «Αίσιο τέλος», «Η νύστα», «Η ιτιά», «Περιπτώσεις Mania Grandiosa», «Στην εξορία» και τα μονόπρακτα «Η επέτειος», «Η αρκούδα», «Οι βλαβερές συνέπειες του καπνού» και «Πρόταση γάμου».