Αναπλάθοντας τον παράδεισο: Το ελληνικό ταξίδι 1937-1947

O µεγάλος νεοελληνιστής Edmund Keeley γράφει ένα βιβλίο όπου η Ιστορία γίνεται λογοτεχνία και κατόπιν προσωπική αποκάλυψη. Παρουσιάζοντας µια σύνθεση προσωπικών αναµνήσεων, λογοτεχνικής κριτικής και ερµηνευτικής αφήγησης, αποτιµά ότι η αφοσίωση µιας λογοτεχνικής συντροφιάς τη δεκαετία του 1940 διατήρησε τη σαγήνη της Ελλάδας ζωντανή στη Δύση, τη στιγµή που η γερµανική κατοχή, ο Εµφύλιος, αλλά και ο µαζικός τουρισµός απειλούσαν να καταστρέψουν ό,τι εκείνοι είχαν αγαπήσει.

Ο Χένρυ Μίλλερ και ο Λόρενς Ντάρρελ συναντούν στην Ελλάδα τον Γιώργο Σεφέρη, τον Γιώργο Κατσίµπαλη και άλλους συγγραφείς της θρυλικής γενιάς του 1930. Όλοι µαζί, υπό τη βαριά απειλή του πολέµου, αναζητούν το νόηµα της ελληνικής ζωής, της ελευθερίας και της τέχνης – και δείχνουν αποφασισµένοι να αναπλάσουν τον παράδεισο. Συζητώντας ατέλειωτα βράδια στις αθηναϊκές ταβέρνες, τριγυρνώντας την Πελοπόννησο και κολυµπώντας στα νησιά, ο Μίλλερ και ο Ντάρρελ απαλλάσσονται από τη δηµιουργική απόγνωση στην οποία βούλιαζαν εκείνη την εποχή, ενώ οι Έλληνες φίλοι τους επαναβεβαιώνουν τη ζωτικότητα του τόπου τους.

Την άνοιξη του 1939 ο Χένρυ Μίλλερ ένιωθε να µην τον χωράει το Παρίσι. Ο Τροπικός του Αιγόκερω µόλις είχε κυκλοφορήσει, αλλά, όπως έγραφε στον νεαρό του φίλο Λόρενς Ντάρρελ, οι άνθρωποι δεν αγόραζαν πια βιβλία –ούτε καν ζούσαν–, απλώς «κρατούσαν την ανάσα τους περιµένοντας την επερχόµενη συµφορά» ενός παγκόσµιου πολέµου… Όσο για τον Λόρενς Ντάρρελ, έγραφε στον Μίλλερ από το Λονδίνο ότι ένιωθε βαθιά µελαγχολία, ότι δούλευε σπασµωδικά, χωρίς πραγµατική έµπνευση… Σχεδίαζαν µε τη σύζυγό του Νάνσυ να περάσουν έναν χρόνο τριγυρίζοντας σε λιµάνια της Μεσογείου όπου η ζωή ήταν φτηνή –στην Ισπανία, στην Ελλάδα, στην Τουρκία–, όµως τώρα τα πράγµατα έδειχναν τόσο άσχηµα, που δεν ήξερε πια τι να κάνει… Στο τέλος διάλεξε την Κέρκυρα και το ίδιο έκανε κι ο Μίλλερ κατά τα τέλη του Μάη, θεωρώντας την τον πρώτο σταθµό µιας περιπλάνησης. Ούτε ο Μίλλερ ούτε ο Ντάρρελ υποψιάζονταν τότε ότι οι δυο τους µε τη βοήθεια λίγων Ελλήνων φίλων έµελλε να δηµιουργήσουν έναν τόπο που θα κρατούσε τον πόλεµο σε απόσταση ασφαλείας και θα τους πρόσφερε, για λίγο έστω, την καινούρια ζωή που και οι δύο επιζητούσαν.

«Εδώ εκτυλίσσονται τα έργα και οι ηµέρες του αιώνιου Σεφέρη, του “κολοσσού” Κατσίµπαλη µε το οµηρικό του γέλιο, του χαρισµατικού Λόρενς Ντάρρελ, του ασθµαίνοντος Χένρυ Μίλλερ». Ρόμπερτ Ίγκλς