ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΛΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

«Όπως αναφέρει (ο Ι. Καποδίστριας) σε επιστολή του προς τον μητροπολίτη Ιγνάτιο (12/24 Απριλίου 1823): «Ήδη από του παρελθόντος έτους η ιδέα πονήματός τινος περί της ενεστώσης καταστάσεως της Ελλάδος είναι το αντικείμενον των τερπνοτέρων ασχολήσεών μου και των ευχών μου». Ως προς την «ιδέαν του πονήματος» διευκρινίζει ότι σκοπείται «…να καταδείξωμεν αφ’ ενός μεν εις τας Ευρωπαϊκάς Κυβερνήσεις, αφ’ ετέρου δε εις τους συμπατριώτας μας, την αλήθειαν … καθ’ όλας αυτής τας σχέσεις». Ο Καποδίστριας σπεύδει ευθύς αμέσως να αναγγείλει τον σκοπό, την «ιδέαν του πονήματός» του: «Θέλει δυνηθή τις ελπίζω να πεισθή ευκόλως:… Ότι οι Έλληνες ουδέποτε έπαυσαν ν’ αποτελώσι κυρίως έθνος». Θα το επισημάνει ρητώς αναφερόμενος στις επιπτώσεις του ισχυρισμού αναφορικά με τη διάρρηξη της ιστορικής συνέχειας του Ελληνισμού λέγοντας ότι οι οπαδοί του Διαφωτισμού παρεμβαίνοντας στην ιστόρησή του προκάλεσαν μεγάλο κακό στα συμφέροντά του έθνους: «Το κακόν, το οποίον η ξένη πολιτική μας έκαμεν εκουσίως, και το καλόν, το οποίον μας έκαμεν ακουσίως, δεν είναι ειμή το καθαρόν και απλούν εξαγόμενον της βαθείας αγνοίας, εις ην αύτη ευρίσκεται περί της αληθούς των πραγμάτων καταστάσεως εν Ελλάδι και εν Τουρκία». Θα προσθέσει δε προκειμένου να μην αφήσει περιθώριο αμφιβολίας περί του τι εννοεί: «η πεφωτισμένη πολιτική δεν θέλει δυνηθή πλέον να μας βλάψη, όσον ήθελε μας βλάπτει, στηρίζουσα και κατά το μέλλον καθώς και κατά το παρελθόν, τους συνδυασμούς της επί ψευδών δεδομένων». Κατά τούτο, αποκτά ενδιαφέρον η διαφορά οπτικής του Καποδίστρια έναντι του Κοραή: σε μία αποστροφή του λόγου του επισημαίνει πόσο ολέθριο θα ήταν να απελευθερωθεί το έθνος όχι με τις δικές του δυνάμεις αλλά διά χειρός των ξένων ή να τεθεί υπό την ιδεολογική και πολιτική τους προστασία. Επικαλούμενος τη Ρωσία θα συνομολογήσει ότι στην περίπτωση αυτή, κατ’ αντιστοιχίαν προς το «γραικογαλλικό» πρόγραμμα του Κοραή, η εν λόγω οδός θα απέληγε στη δημιουργία ενός «ρωσογραικικού» αντί ενός ελληνικού έθνους, δηλαδή στην ιδεολογική του