Το αίνιγμα του Παρθενώνα

Ο Παρθενώνας αποτελεί για τον δυτικό κόσµο ένα αξεπέραστο πρότυπο οµορφιάς και αναλογιών. Και ως σήµερα ο λαµπρός ναός, ο αφιερωµένος στη θεά Αθηνά, ενσαρκώνει τα πολιτικά µας ιδεώδη, χρησιµεύοντας ως υπόδειγµα για τα πιο σεβαστά κοσµικά µας κτίρια. Ταυτίζονται όµως στ’ αλήθεια οι αξίες αυτών που έχτισαν τον Παρθενώνα µε τις δικές µας; Στο ανατρεπτικό αυτό βιβλίο, η βραβευµένη αρχαιολόγος Joan Breton Connelly θέτει υπό αµφισβήτηση τις πιο θεµελιώδεις πεποιθήσεις µας σε σχέση µε τον Παρθενώνα και τη ζωή στην αρχαία Αθήνα και αναπαριστά την εξέλιξη της Ακρόπολης, του ιερού βράχου, από τα προϊστορικά χρόνια µέχρι τις ένδοξες µέρες της εποχής του Περικλή, παρουσιάζοντας µια πλειάδα ναών, µε κορυφαίο ανάµεσά τους τον Παρθενώνα. Εκεί που στέκεται ιδιαίτερα είναι στη θρυλική ζωφόρο, το µήκους 160 µέτρων ανάγλυφο που περιέβαλλε αρχικά το ανώτερο µέρος του ναού, προτού καταστραφεί εν µέρει από τους κανονιοβολισµούς των Βενετών (τον 17ο αιώνα) και προτού τα περισσότερα από τα κοµµάτια που είχαν αποµείνει µεταφερθούν στη Βρετανία (τον 19ο αιώνα), ως µέρος των «ελγινείων µαρµάρων». Η πελώρια αινιγµατική ποµπή της ζωφόρου –µια εκθαµβωτική παρέλαση ιππέων και πρεσβυτέρων, µουσικών και κορών– ταυτιζόταν, εδώ και πάνω από 200 χρόνια, µε σκηνή από την ετήσια γιορτή της πόλης, της γενέτειρας της δηµοκρατίας. Χάρη όµως σε µια χαµένη κάποτε τραγωδία του Ευριπίδη, η ανακάλυψη της οποίας στο περίβληµα µιας αιγυπτιακής µούµιας των ελληνιστικών χρόνων αποτελεί µία µόνο από τις συναρπαστικές περιπέτειες που ξετυλίγονται στις σελίδες του βιβλίου, η Connelly φέρνει στο φως ένα θαµµένο για πολύ καιρό νόηµα, την ιστορία µιας ανθρωποθυσίας που τοποθετείται στα µυθικά χρόνια της ίδρυσης της πόλης. Σε µια κοινωνία προσηλωµένη στις λατρευτικές πρακτικές τόσο έντονα, που µας εκπλήσσει, η ιστορία αυτή βρισκόταν στον πυρήνα της έννοιας Αθηναίος. Η Connelly αποκαλύπτει έναν κόσµο πολύ πιο πλούσιο µέσα σε αυτή την πόλη των φιλοσόφων, ορθολογιστών και ρητόρων, που κατά τις ευρέως διαδεδοµένες ιδέες µας ήταν η Αθήνα. Έναν κόσµο όπου η σύγχρονη σύλληψη της δηµοκρατίας θα ήταν απλώς ακατανόητη.

«Οι άνθρωποι ως είδος είµαστε παραµυθάδες και τα παραµύθια µας διαµορφώνουν την πραγµατικότητά µας από τα αρχαία χρόνια. Η έξοχη µελέτη της Connelly για τον Παρθενώνα δείχνει πώς ένας µύθος µπορεί να αποκαλύψει τόσα πολλά µυστικά, όπως και ένας βράχος ή ένα µνηµείο, και πώς, επανεξετάζοντας όσα ξέρουµε για την αρχαιότητα, µπορούµε να καταλάβουµε καλύτερα σήµερα τον εαυτό µας». GEORGE LUCAS, δηµιουργός του Πολέµου των άστρων.

«Η µελέτη της Joan Connelly, καλαίσθητη και µε ευρύτητα γνώσης, υποστηρίζει σθεναρά έναν νέο τρόπο κατανόησης του Παρθενώνα, το αρχικό του θρησκευτικό περιεχόµενο και την όσο το δυνατόν πληρέστερη αποκατάσταση των πολυάριθµων µελών του που βρίσκονται διασκορπισµένα εδώ κι εκεί». DONALD KAGAN

Το βιβλίο της JoanConnelly απευθύνεται σε πολλαπλούς αποδέκτες. Για το ευρύ κοινό είναι µια καλογραµµένη ανάλυση των µύθων και του τοπίου της Αττικής και των αξιών των κατοίκων της. Για τους ειδικούς είναι µια πρόσκληση, βλέποντας τον Παρθενώνα και τα γλυπτά του από µια διαφορετική οπτική γωνία, να συµβάλουν στην καλύτερη κατανόησή του. Αλλά και για όσους επιλέξουν να επιµείνουν στην άποψη ότι η ζωφόρος του Παρθενώνα απεικονίζει την παναθηναϊκή ποµπή είναι µια πρόκληση να υποστηρίξουν την άποψη αυτή µε βάσιµα επιχειρήµατα κι όχι µε θρησκευτική πίστη. Τέλος, καταδεικνύοντας τη στενή σύνδεση µνηµείου, γλυπτών και τοπίου, η συγγραφέας, αρχαιολόγος µε σηµαντική προσφορά στην καταπολέµηση του παράνοµου εµπορίου αρχαιοτήτων, καταθέτει το ουσιαστικότερο επιχείρηµα για την επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης». Από τον πρόλογο του Άγγελου Χανιώτη

«Θαυµάζω βαθιά την ιστορική προσέγγιση του λαµπρού αυτού βιβλίου: µε θάρρος και ευφυΐα, πιάνοντας το νήµα από την αρχή, η Joan Connelly ανακατασκευάζει το νόηµα του Παρθενώνα από τη σκοπιά του Περικλή και των συγχρόνων του Αθηναίων των κλασικών χρόνων. Η ανοίκεια εικόνα που αναδύεται προσφέρει σε